Lig sonuna yaklaşmış, şampiyon adayları neredeyse başabaş. Düşme hattı deseniz ayrı bir cehennem. Puan aslanın ağzında, maçlar kıran kırana. Hakemler affetmiyor; kartın sarısı kırmızısı havada uçuşuyor. Teknik direktörün de, taraftarın da kabusu penaltı. Takımın kaderi, kalecinin elinde.

Rakip forvet topu penaltı noktasına dikmiş geriliyor. Sağındaki solundaki kale direklerini sanki 100 metre uzağa gitmiş gibi hisseden kalecinin yapacağı, vuruş anında atlayacağı yöne karar verip şansına ve içgüdülerine güvenmek. Peki, işi tümüyle bunlara emanet etmek yerine kaleciye biraz destek sağlansa nasıl olur? Örneğin bilim tarafından?

Kalecinin imdadına yetişen, psikoloji ve biraz da kültür. Chichester Üniversitesi’nden (İngiltere) araştırmacıların ilginç bir çalışması, kalecinin kırmızı forma giymesi halinde penaltı kullananın topu dışarı atma olasılığının iki katına çıktığını gösteriyor. Spor psikologlarına göre uzak geçmişimizden beri tehlike ve üstünlükle özdeşleştirilen kırmızı, topa vuranı dezavantajlı duruma getiriyor ve performansını kötü yönde etkiliyor.

Araştırmacılar, hipotezlerini sınamak için üniversite takımlarından 40 futbolcu seçmişler ve mavi, yeşil, sarı ve kırmızı forma giymiş kalecilere penaltı çekmelerini istemişler. Futbolcular, farklı forma renkli kalecilere 10’ar şut çekiyorlar. Ancak penaltı vuruşlarına başlamadan önce her oyuncudan penaltıların kaçını gole çevirecekleri sorulmuş.

Sonuçta, oyuncuların gol tahminleri arasında dikkate değer bir fark olmamasına karşılık, en az gol, yüzde 54 isabetle kırmızı formalı kaleciye atılmış. Sarı formalıya atılanlarda isabet yüzde 69 olurken, mavi formalı kaleciye atılan gollerin oranı yüzde 72, yeşilliye atılanlarınkiyse yüzde 75. Yani yuvarlak olarak sarılı, mavili ve yeşilli kaleciye ortalama 7,5 gol atılırken, kırmızılıya 5 tane atılmış. Bir diğer deyişle kırmızı formalı kaleciyi geçme şansı yüzde 50.

KÜLTÜRÜMÜZE DE İŞLEMİŞ
Sonuçları yorumlayan psikologlar, kalecinin formasındaki kırmızı rengin, penaltıyı çeken futbolcuyu bilinçsiz olarak başarısızlık korkusuna kaptırıyor. Araştırmayı yürüten ekipten Dr. Iain Greenlees, “Kırmızıyı tehlike, üstünlük ve kızgınlıkla özdeşleştirmek üzere evrimleşmişiz” diyor. Araştırmacıya göre kırmızı aynı zamanda kültürümüzde de tehlikenin göstergesi olagelmiş.

Trafikte ve tehlike konusunda uyarıda bulunan tehlike işaretlerinde kırmızının kullanılması tesadüf değil. Yoğun stres durumlarında çevremizdeki tehlikelere daha çok dikkat ediyoruz. Kırmızı renk dikkatimizi (hesaplamamız gereken başka unsurların aleyhine) daha fazla çektiğinden yani konsantrasyonumuzu bozduğundan penaltı vuruşçularının performansı olumsuz etkileniyor.

Dr Greenlees, sonuçta olası başka bir nedenin de rol oynamış olabileceğini söylüyor: Giydiği kırmızı forma, kendini daha üstün hissettiği ve belki de testosteron düzeyi yükseldiği için kalecinin performansını olumlu etkiliyor.
Araştırmacılar, insanların kayboldukları zaman daire çizerek başladıkları noktaya geri döndüğü teorisini ispatladı.

Yapılan araştırmaya göre yön duygusu kaybedildikten sonra düz bir çizgide yürümek imkansızlaşıyor.  İlk defa bir araştırmada insanların nereye gittiğine dair fikri olmadığı zaman nereye gittikleri araştırıldı.

Araştırmacılar GPS sistemi kullanarak araştırmaya katılan gönüllülerin Sahara Çölü'nde ve Almanya'daki Bienwald ormanında nereye gittiklerini bir kaç saat boyunca gözlemledi. Araştırmacılar sadece güneş ve ay görülebilirken araştırmaya katılanların düz bir çizgi halinde yürüyebildiğini ortaya çıkarttı. Ay ya da güneş kaybolduğunda yürüyüşçüler fark etmeden daire çizmeye başladılar.  

Araştırmayı yöneten Almanya Tübingen'de bulunan Biyolojik Sibernetik Max Planck Enstitüsü'nden Dr. Jan Souman insanların kayboldukları zaman eğer referans noktası bulamazlarsa yuvarlak çizdiğini doğruladı. "Bu referans noktası bir dağ ya da bir bina olabilir."

Yuvarlak çizilmesinin nedeni ise bir bacağın daha güçlü ya da daha uzun olabileceği de en mantıklı açıklama olarak araştırmanın sonuçlarında yer aldı.